W niektórych zawodach nie da się uniknąć pracy w nocy. Niezależnie od tego, czy jest ona konieczna, czy nie – stanowi duże obciążenie dla ludzkiego organizmu. Warto zdawać sobie sprawę, że pracownikom pracującym na nocną zmianę należą się szczególne przywileje. Co warto o nich wiedzieć?
Praca w nocy – definicja
O pracy w nocy możemy powiedzieć wówczas, gdy wykonujemy swoje zawodowe obowiązki pomiędzy godziną 21 a 7 rano. Nocna zmiana w niektórych firmach może obowiązywać od 21 do 5 rano, od 22 do 6 lub od 23 do 7. Dodatkowo zmiana nocna nie musi wyglądać tak samo u wszystkich pracowników zatrudnionych w firmie.
Pracownikami nocnymi możemy nazwać osoby, które pracują przynajmniej 3 godziny w porze nocnej lub też ¼ czasu ich pracy przypada na porę nocną.
Kto nie może pracować w nocy?
Praca w nocy nie jest dla każdego. Prawo zabrania pracy w godzinach nocnych osobom młodocianym, kobietom w ciąży, rodzicom lub opiekunom, których dzieci nie ukończyły 4 roku życia, osobom niepełnosprawnym (chyba, że osoba niepełnosprawna chce pracować i uzyska pozwolenie od lekarza).
W przypadku osób opiekujących się dzieckiem do 4 roku życia, które zatrudnione są w tej samej firmie tylko jedna z nich może zrezygnować z pracy w nocy (gdy praca w danej firmie ma charakter zmianowy).
Pracodawca musi dostosować się do przepisów, w przeciwnym wypadku grozi mu grzywna do 30 tysięcy złotych.
Osoby pracujące w nocy potrzebują dodatkowej ochrony
Jako, że praca w nocy jest dla pracowników obciążeniem, mogą oni domagać się od pracodawcy rekompensaty. Zgodnie z prawem za każdą przepracowaną w nocy godzinę pracownik powinien otrzymać dodatek w wysokości przynajmniej 20% minimalnego wynagrodzenia.
Osoby, które pracują w nocy jedynie na część etatu mają prawo do takiego samego dodatku jak pracownicy pełnoetatowi. W przypadku gdy praca w nocy jest wynikiem nadliczbowych godzin, pracownikowi przysługuje zarówno dodatek za pracę w nocy, jak i godziny nadliczbowe.
Czas pracy na zmianie nocnej
Warto zdawać sobie sprawę, że duża część pracowników pracujących w nocy nie może wykonywać swoich obowiązków dłużej niż 8 godzin (w ich przypadku nadgodziny są zabronione). Zakaz nadgodzin dotyczy pracowników wykonujących zawody szczególnie niebezpieczne, a także prace, które wiążą się ze szczególnie dużym wysiłkiem fizycznym lub umysłowym.
Jednocześnie zakaz dłuższej pracy w godzinach nocnych nie obejmuje wszystkich. Pracować dłużej mogą osoby zarządzające zakładem pracy w imieniu pracodawcy, a także pracownicy, których praca polega na ochronie ludzkiego zdrowia i życia. Dłuższy czas pracy w nocy jest możliwy również w przypadku pracowników ochrony.
Praca w nocy – jaki zawód wybrać?
Choć dla większości osób praca w nocy jest bardzo męcząca, część ludzi nie znosi wstawać rano i dopiero w godzinach wieczornych osiąga pełnię swoich fizycznych i intelektualnych możliwości. Praca w nocy jest możliwa w takich zawodach jak lekarz, pielęgniarka, ratownik medyczny, policjant, magazynier, pracownik produkcji, taksówkarz, ochroniarz, maszynista, kierowca, farmaceuta w całodobowej aptece, sprzedawca (zatrudniony w sklepie nocnym).
Na pracę w nocy mogą pozwolić sobie także freelancerzy (przy czym czas ich pracy nie jest regulowany przez decyzje przełożonych, czy przepisy).
Praca w nocy – ryzyko
Trzeba zdawać sobie sprawę, że praca w nocy wiąże się z dużym ryzykiem dla większości pracowników. Dla ludzkiego organizmu nocna aktywność jest nienaturalna (nasi przodkowie pracowali w dzień, a swoją aktywność kończyli po zmroku), dlatego podczas zmiany nocnej popełniamy więcej błędów i jesteśmy narażeni na wypadki przy pracy.
Istnieją badania sugerujące, że długotrwała praca w godzinach nocnych może się przyczynić do wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego, niektórych rodzajów nowotworów, schorzeń metabolicznych, dolegliwości żołądkowo-jelitowych, wrzodów, czy otyłości.
Bardzo często zdarza się, że osoby pracujące w nocy niewłaściwie się odżywiają, co skutkuje między innymi obniżonym samopoczuciem i niską sprawnością fizyczną.
Praca w nocy – skutki socjologiczne
Praca w nocy ma wpływ nie tylko na zdrowie pracowników, ale również na ich relacje społeczne. Typowe dla pracowników nocnych jest ograniczone uczestnictwo w życiu społecznym, a także politycznym. Praca w nocy negatywnie przekłada się na życie rodzinne – jest to problemem, gdy jedna osoba pracuje w godzinach nocnych, natomiast pozostali domownicy funkcjonują w dziennym trybie.
Praca na nocną zmianę utrudnia, a czasem wręcz uniemożliwia życie towarzyskie. Większość spotkań towarzyskich odbywa się wieczorem, kiedy pracownik nocny zaczyna przygotowywać się do pracy. W przypadku pracowników nocnych bardzo utrudniona jest możliwość korzystania z form wypoczynku zinstytucjonalizowanego. Takie osoby rzadko (albo wcale) chodzą do kina, czy do teatru, gdyż większość ciekawych seansów dla dorosłych ma miejsce w godzinach wieczornych. Z kolei w dni wolne od pracy osoby takie często są zbyt zmęczone, żeby myśleć o takich formach spędzania czasu.