Mobbing jest zjawiskiem powszechnym w wielu miejscach pracy. Ma on destrukcyjny wpływ nie tylko na pracownika, który go doświadcza, ale też na całą organizację. Jakie są przyczyny mobbingu? Kto najczęściej pada jego ofiarą?
Mobbing – jakie są jego przyczyny?
Zjawisko mobbingu w dużej mierze spowodowane jest sytuacją na rynku pracy. Wiele firm szuka oszczędności zatrudniając zbyt małą ilość pracowników. Osoby zatrudnione muszą nierzadko wykonywać pracę, która w innych warunkach zostałaby podzielona na dwóch, a nawet na większą ilość pracowników. Mała ilość miejsc pracy sprawia, że pracownicy godzą się na złe warunki i robią wszystko, żeby utrzymać się na swoich stanowiskach. W takich miejscach pracy ekspozycja na stres jest ogromna. Osoby, które pracują ponad swoje siły, dodatkowo nie są zadowolone ze swojej pracy, narażone są na wypalenie zawodowe, a dodatkowo mogą mieć tendencje do wyładowywania swojej agresji na innych. Przemoc jest zazwyczaj skierowana w stronę pracowników, którzy są w jakiś sposób słabsi. Należy podkreślić, że trudna sytuacja na rynku pracy i wypalenie zawodowe nie zawsze sprawią, że dana osoba zacznie stosować mobbing. Żeby tak się stało musi ona posiadać specyficzne predyspozycje psychiczne.
Większe szanse pojawienia się zachowań mobbingowych mają przedsiębiorstwa, w których kierownictwo nie robi nic, żeby im przeciwdziałać. Osoby mające skłonności do zachowań mobbingowych prawdopodobnie nie będą ich podejmować, jeżeli będą miały świadomość, że poniosą z tego powodu przykre konsekwencje.
Mobbing – kiedy możemy powiedzieć, że mamy z nim do czynienia
Mobbing jest długotrwałym stosowaniem różnych form przemocy psychicznej wobec pracownika (współpracownika; niektórzy mówią nawet o mobbingu wobec przełożonych). Najczęściej przyjmuje się, że mobberem jest osoba, która posiada przewagę nad mobbowanym pracownikiem, co sprawia, że trudno jest mu się bronić. Mobbing to zastraszanie, uporczywe nękania, izolowanie, ośmieszanie, poniżanie.
Warto rozróżnić mobbing od dyscypliny w miejscu pracy. Zdarza się, że pracownicy zupełnie niesłusznie mówią, że są ofiarami mobbingu. Pamiętajmy, że mobbingiem nie jest pojedynczy incydent, a regularnie powtarzające się akty przemocy psychicznej. Nie możemy mówić o mobbingu również w takiej sytuacji, gdy obie strony znajdują się na podobnej pozycji (wówczas osoba doświadczająca przemocy może się bronić) – mamy z nim do czynienia, gdy jedna (agresywna) strona ma władzę, natomiast druga strona jest tej władzy podległa.
Czym innym jest egzekwowanie poleceń przełożonego (na mocy umowy o pracę pracownik jest zobowiązany do ich wykonywania), czym innym nakładanie na pracownika obowiązków, które są niemożliwe do zrealizowania (wówczas jest to mobbing).
Pracownik może zostać poddany konstruktywnej krytyce. Nie może wówczas powiedzieć, że doświadcza mobbingu. Taka sytuacja ma miejsce wtedy, gdy przełożony stara się uporczywie zaniżać kompetencje pracownika. Za mobbing nie uważa się plotkowania na temat pracownika w miejscu pracy. Jest nim natomiast rozpowszechnianie nieprawdziwych, szkalujących go informacji.
Kto może stać się ofiarą mobbingu?
Badania pokazują, że ofiarami mobbingu w wielu wypadkach stają się osoby bardzo pracowite, mające skłonności do perfekcjonizmu. Wysoki poziom ich pracy może wywołać w innych pracowniach, negatywne emocje, a czasem nawet nienawiść. Zamiast im dorównać otoczenie może starać się ich wyeliminować.
Szczególnie zagrożone mobbingiem są osoby o niskim poczuciu własnej wartości, wykazujące wrażliwość na krytykę innych. Osoby te często starają się spełnić oczekiwania wszystkich wokół, co sprawia, że zaczynają być wykorzystywane przez szefa i współpracowników. Bardzo często pracownicy ci są obarczani winą za wszystkie niepowodzenia. Krytyka sprawia, że częściej popełniają błędy, co sprawia, że są w jeszcze większym stopniu atakowani.
Dodatkowym problemem jest fakt, że pracownicy doświadczający mobbingu w wielu wypadkach milczą, gdyż obawiają się utraty pracy.
Pracodawca ofiarą mobbingu?
Niektórzy są zdania, że ofiarami mobbingu są nie tylko pracownicy, nad którymi przełożeni mają władzę. Problem mobbingu ma dotyczyć również pracodawców. Tego typu mobbing budzi kontrowersje, gdyż osoba zajmująca wyższą pozycję w hierarchii firmy posiada narzędzia pozwalające się jej bronić.
Współcześnie wyróżnia się kilka rodzajów mobbingu:
– pionowy (skośny, zstępujący A), czyli taki, gdzie mobberem jest osoba będąca bezpośrednim przełożonym ofiary (takie sytuacje zdarzają się najczęściej,
– pionowy (skośny, zstępujący B), gdzie przemoc psychiczną stosuje sam prezes firmy,
– prosty, czyli nękanie przez współpracowników zajmujących tą samą pozycję w hierarchii firmy,
– pionowy (skośny, wstępujący) – to typu mobbingu, o którym mówi się od niedawna. W tym przypadku jeden podwładny lub grupa pracowników stosuje przemoc psychiczną wobec bezpośredniego, a nawet głównego przełożonego.
Niezależnie od tego z jaką formą mobbingu mamy do czynienia, powinniśmy zacząć walkę z nim jak najwcześniej. Często zdarza się, że agresor ustępuje, kiedy widzi, że jego ofiara nie pozostaje bierna i zaczyna się bronić.