Mobbing w pracy nie jest w Polsce niczym nowym, jednak dopiero od niedawna mówi się o nim głośno na tak szeroką skalę. W polskim prawie pracy pojęcie mobbingu pojawiło się dopiero w 2004 roku. Czym dokładnie jest mobbing? Jakie są jego objawy? Co powinna zrobić osoba, która doświadcza mobbingu w pracy?
Czym jest mobbing?
Mianem mobbingu określamy zachowania w miejscu pracy, które polegają na zastraszaniu, uporczywym nękaniu, prześladowaniu. Mobbing obejmuje również stosowanie innych rodzajów psychicznej wobec współpracownika lub podwładnego. Celem mobbingu jest ośmieszenie, poniżenie, obniżenie poczucia własnej wartości, odizolowanie pracownika od współpracowników lub całkowite wyeliminowanie go z firmy. Mobbing może dotyczyć jednostki lub grupy pracowników. Wyróżniamy mobbing prosty, który polega na tym, że osoba mobbująca i mobbowana znajdują się na tym samym szczeblu w hierarchii firmy (są współpracownikami), a także mobbing ukośny, gdzie osoba mobbująca i mobbowana znajdują się na różnych poziomach (mamy tu do czynienia z mobbingiem przełożonego wobec podwładnego). Mobbing jest przestępstwem. Polski kodeks pracy zobowiązuje pracodawców do przeciwdziałania tego typu zachowaniom. Pracownik doświadczający mobbingu ma prawo domagać się zadośćuczynienia.
W jaki sposób objawia się mobbing?
Mobbing może objawiać się na wiele sposobów. Bardzo często ma on formę podważania kompetencji (zupełnie nieuzasadnionego) ofiary. Zazwyczaj dzieje się to w obecności innych pracowników. Mobbing może polegać na całkowitym ignorowaniu pracownika, nagminnym przerywaniu jego wypowiedzi, umożliwieniu mu wyrażenia własnego zdania. Osoba mobbująca często na pytania reaguje nieadekwatnie – agresją i krzykiem, jeżeli jest pracodawcą może grozić swojej ofierze zwolnieniem z pracy (czasem nie jest to grożenie dosłowne, a przypominanie, że na jego miejsce chętnych jest wielu innych kandydatów), czy zaskarżeniem. Do stałego repertuaru jej zachowań należy ośmieszanie, atakowanie z byle powodu. Mobbing może polegać na przeniesieniu pracownika w takie miejsce, gdzie nie ma on kontaktu ze swoimi współpracownikami. Odczuwa on wówczas bezradność, co wpływa na obniżenie pewności siebie. Mobbujący pracodawca może dokładać pracownikowi zbyt dużo nowych obowiązków. Zdarza się, że przydziela mu zadania, których realizacja nie jest potrzebna, bądź nie jest nawet możliwa.
Mobbing to obmawianie, rozsiewanie plotek, szykanowanie, poniżanie, ukrywanie przed pracownikiem istotnych informacji.
Należy podkreślić, że początki mobbingu wydają się często zupełnie niewinne, dlatego pracownik, który go doświadcza nie zawsze zdaje sobie z tego sprawę.
Żebyśmy mogli mówić o mobbingu pamiętajmy, że zachowanie osoby mobbującej musi być długotrwałe (czyli trwać dłużej niż sześć miesięcy), regularne (przykre incydenty muszą powtarzać się co najmniej raz w tygodniu), uporczywe i upokarzające. Mobbing odbywa się w środowisku zamkniętym, w organizacjach o strukturze hierarchicznej, przy zależności władzy. Mobberem jest najczęściej szef, członek zarządu, przełożony pracownika, współpracownik.
Mobbing w pracy – jakie są jego konsekwencje?
Stosowanie mobbingu w pracy ma często tragiczne konsekwencje. Należy podkreślić, że konsekwencje odczuwa nie tylko pracownik doświadczający mobbingu, ale też całe przedsiębiorstwo. W przypadku pracowników doświadczających mobbingu zawsze obserwuje się pogorszenie zdrowia psychicznego (a także ściśle z nim związanego zdrowia fizycznego). Typowe dla osób mobbowanych są zaburzenia psychosomatyczne takie jak na przykład nadciśnienie tętnicze, problemy ze strony układu pokarmowego. Osoba doświadczająca mobbingu jest zagrożona depresją, problemami z pamięcią i koncentracją, nerwicami, bezsennością, zaburzeniami w obrębie układu mięśniowo-szkieletowego. Obniżają się jej zdolności poznawcze, ma ona problemy z rozwiązywaniem nowych zadań.
U większości pracowników, którzy doświadczyli mobbingu stwierdza się zespół stresu pourazowego. Prawie jedna trzecia takich osób miała za sobą próby samobójcze.
Cierpi nie tylko pracownik
Pamiętajmy, że w firmach, w których stosuje się mobbing cierpi nie tylko pracownik, który go doświadcza. Konsekwencje ponosi całe przedsiębiorstwo, gdyż mobbing jest jednoznaczny ze wzrostem urlopów chorobowych, spadkiem zaangażowania pracowników, zmniejszeniem produktywności. Negatywne konsekwencje emocjonalne ponoszą pracownicy, którzy obserwują działania mobbingowe.
Firma ponosi straty finansowe, podkopany zostaje także jej wizerunek na rynku pracy. Współcześnie ofiary mobbingu coraz częściej publicznie mówią o swoich doświadczeniach, ubiegają się też o odszkodowania. Przedsiębiorstwo, o którym wiadomo, że nie powstrzymuje zachowań mobbingowych może mieć poważny problem ze znalezieniem najlepszych pracowników.
Mobbing ma poważne negatywne konsekwencje dla wszystkich, dlatego przedsiębiorcy muszą podejmować działania w celu jego zwalczania. Z kolei pracownicy, którzy doświadczają mobbingu w pracy powinni szukać pomocy i mówić głośno o swoich problemach.