Mobbing w pracy jest problemem wielu przedsiębiorstw. Świadomość społeczna dotycząca tego zjawiska jest coraz większa, jednak w Polsce jest pod tym względem jeszcze wiele do zrobienia. Statystyki są wręcz dramatyczne – według nich ponad połowa polskich pracowników doświadczyła niewłaściwego traktowania w pracy. Co powinna wiedzieć osoba doświadczająca mobbingu? Jak wyglądają poszczególne fazy tego zjawiska?
Co każdy pracownik powinien wiedzieć o mobbingu?
W wielu przypadkach mobbing zaczyna się bardzo niewinnie, co sprawia, że wielu pracowników nie wie nawet, że go doświadcza. W swojej pracy czują się jednak coraz gorzej, doświadczają bardzo silnego stresu, którego konsekwencją są choroby somatyczne. W efekcie dużo czasu spędzają na urlopach chorobowych. Kiedy pracownik zorientuje się, że jest ofiarą mobbingu często nie robi nic, gdyż boi się utraty posady. Dodatkowym problemem jest fakt, że udowodnienie mobbingu jest wciąż bardzo trudne. Żeby mówić o zjawisku mobbingu przemoc musi trwać przez co najmniej sześć miesięcy, przy czym ataki na ofiarę muszą powtarzać się systematycznie.
Choć walka z mobbingiem jest trudna, pracownik powinien zdawać sobie sprawę, że nie jest bezradny. Warto zdawać sobie sprawę, że prawo nakłada na pracodawcę obowiązek przeciwdziałania przemocy psychicznej w jego firmie. Zgodnie z prawem osobie stosującej mobbing grozi zmniejszenie wynagrodzenia, odebranie benefitów pracowniczych, utrata premii, odebranie przywilejów służbowych, przeniesienie na inne stanowisko, odpowiedzialność materialna, a nawet dyscyplinarne zwolnienie z pracy. W szczególnie rażących przypadkach mobbing uważany jest za przestępstwo (za które sprawca ścigany jest na podstawie przepisów kodeksu karnego).
Skąd mam wiedzieć, że jestem ofiarą mobbingu?
Mobbing może przybierać rozmaite formy. Najłatwiejszy go rozpoznania jest mobbing bezpośredni. W tym przypadku ofiara doświadcza nękania twarzą w twarz. Agresor może ośmieszać swoją ofiarę, poniżać ją (często dzieje się to w obecności innych pracowników), obniżać jej kompetencje, grozić utratą pracy, na wszelkie pytania reagować krzykiem lub agresją. Są to działania łatwe do zauważenia i udowodnienia.
Wielu pracowników spotyka się z mobbingiem pośrednim, który jest bardziej niebezpieczny i trudniejszy do udowodnienia. Może on mieć postać rozsiewania plotek, które szkalują dobre imię ofiary, podejmowania działań mających na celu izolowanie pracownika, przydzielania pracownikowi zadań, które są niemożliwe do wykonania, nieudzielania informacji, które są kluczowe do poprawnego wykonywania pracy.
Mobbing – problem, który narasta
Mobbing często zaczyna się bardzo niewinnie i narasta stopniowo. Początkowo może mieć on formę złośliwych komentarzy dotyczących wykonywanej pracy, nieuzasadnionego wytykania błędów, odsuwanie pracownika od ważnych zadań, utrudnianie mu integracji z innymi członkami zespołu. Specjaliści są zdania, że pierwsza faza mobbingu może być wynikiem konfliktu, który został źle rozwiązany, poczucia zagrożenia (agresor może obawiać się o utratę swojego stanowiska), zawiść, zazdrość. Zdarza się, że agresor po prostu szuka ofiary i naturalnie wybiera osobę o niskim poczuciu własnej wartości. Pracownicy doświadczający mobbingu w pierwszej jego fazie mogą mieć problem z odróżnieniem przemocy psychicznej od braku sympatii ze strony agresora (często uznają, że nie wszyscy muszą ich lubić i nie podejmują żadnych działań).
Jeżeli odnosimy wrażenie, że doświadczamy pierwszych początków mobbingu, powinniśmy szczerze porozmawiać z osobą, która zachowuje się w stosunku do nas niewłaściwie.
Kolejnym etapem jest faza eskalacji mobbingu, kiedy zachowania mobbera zaczynają stawać się bardziej zdecydowane. Może on podważać kompetencje ofiary przy innych pracownikach, starać się go ośmieszać, poniżać, izolować od reszty zespołu. W tej fazie osoba mobbowana zaczyna odczuwać stres, czuć się niepewnie, a jednocześnie spotyka się z obojętnością innych pracowników. Być może chcą oni pracować w spokoju, a jeżeli widzą co się dzieje – mogą unikać reakcji z obawy przed zemstą agresora. W tej fazie atmosfera w miejscu pracy zaczyna robić się bardzo nieprzyjemna.
W zaawansowanej fazie mobbingu osoba stosująca mobbing jest bezkarna, podczas gdy mobbowany pracownik staje się kozłem ofiarnym. Pozostali pracownicy mogą uznać, że ofiara jest rzeczywiście niekompetentna, obwiniać ją za wszystkie niepowodzenia. Stan psychiczny mobbowanego pracownika jest już tak zły, że rzeczywiście zaczyna on popełniać poważne błędy. Często doświadcza załamania nerwowego
W ostatniej fazie mobbingu…
Warto podkreślić, że do tej fazy dochodzi dość rzadko. Jeżeli jednak osoby zatrudnione w firmie są wyjątkowo bierne, a pracownik, wobec którego stosowana jest przemoc nie zrezygnuje z pracy, może dojść nawet do przemocy fizycznej, czy molestowania seksualnego.
Niezależnie od fazy mobbingu osoba, która go doświadcza cierpi. Praca w takich warunkach negatywnie odbija się na jej psychice, zdrowiu, a często także na całym życiu.