Pracoholizm jest coraz większym problemem współczesnych pracowników. Pracujemy coraz więcej, zapominając o konieczności zachowania równowagi pomiędzy życiem zawodowym a prywatnym. Praca jest szalenie ważna w życiu każdego człowieka, jednak może okazać się niebezpieczna dla osób, które nie potrafią zachować umiaru. Szacuje się, że na świecie problem pracoholizmu dotyka 5% osób. Natomiast najnowsze badania sugerują, że w Polsce może być to nawet 20% społeczeństwa.
Pracoholizm – co to takiego?
Pojęcie pracoholizmu po raz pierwszy pojawiło się w 1968 roku. Określamy nim stan, kiedy praca staje się najważniejszą wartością dla człowieka. Wszystko inne zostaje jej podporządkowane. Praca podobnie jak alkohol, narkotyki, seks, czy gry komputerowe może stać się niebezpiecznym uzależnieniem. Pracoholik odczuwa olbrzymi wewnętrzny przymus wykonywania pracy, nawet wówczas, gdy nie sprawia mu ona żadnej przyjemności. W przeciwieństwie do innych uzależnień (na przykład uzależnienia od alkoholu) uzależnienie od pracy jest przez społeczeństwo bagatelizowane, gdyż jego negatywne konsekwencje nie są (przynajmniej na pierwszy rzut oka) szkodliwe społecznie.
Co wiemy o pracoholikach?
Warto zdawać sobie sprawę, że wyróżniamy kilka typów pracowników. Wśród nich znajdują się uzależnieni pracoholicy, którzy odczuwają silny przymus wykonywania pracy, są nią bardzo zaabsorbowani, a jednocześnie wykonywanie obowiązków zawodowych nie sprawia im żadnej przyjemności. Ich przeciwieństwem są entuzjaści pracy, którzy wykazują silne zaangażowanie w działalność zawodową, a jednocześnie czerpią z niej dużo radości.
Typowego pracoholika wyróżnia perfekcjonizm. Osoba taka może być załamana, gdy danego dnia nie uda się jej wykonać wszystkich zadań na 100%. Dodatkowo pracoholik ma wysoki poziom lęku, nie radzi sobie z porażkami (cechuje go tendencja do rozpamiętywania wszystkich swoich niepowodzeń), ma poważny kłopot z utrzymywaniem relacji społecznych, częściej niż inni ludzie czuje się zmęczony i osamotniony.
Jakie są przyczyny pracoholizmu?
Pracoholizm praktycznie nie występował w Polsce za czasów komunizmu. Jego rozwojowi sprzyja współczesny rynek pracy. Pracownicy zdają sobie sprawę, że wymaga się od nich osiągania jak najlepszych wyników i pełnego oddania firmie. Dużym problemem, który sprzyja rozwojowi pracoholizmu jest ograniczenie roli opiekuńczej państwa (pracownicy zdają sobie sprawę, że od pracy zależy często fizyczne przetrwanie ich samych, a także ich rodziny).
Przyczynami pracoholizmu mogą być uwarunkowania biologiczne, czynniki środowiskowe. Pracoholikami częściej zostają osoby cierpiące na zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, czy zaburzenia narcystyczne. Obecnie bardzo często zdarza się, że ludzie, którzy mają problemy rodzinne uciekają w pracę.
Objawy pracoholizmu
Zdaniem psychologów pracoholizm ma dwie fazy. W pierwszej fazie choroby pracoholik czuje silną potrzebę osiągania wysokich wyników w pracy, ciągle myśli o pracy, zaniedbuje rodzinę (co często tłumaczy poczuciem obowiązku i dbałością o dobro najbliższych), z czasem jego relacje z innymi ludźmi stają się coraz gorsze. Pracoholik zaczyna odczuwać silny lęk i bóle głowy.
W fazie krytycznej człowiek zdaje sobie sprawę, że powinien pracować mniej, jednak nie potrafi. Pojawiają się u niego problemy z koncentracją, niechęć wobec innych ludzi, stany lękowe, skłonności do agresji. Napięta sytuacja w rodzinie często prowadzi do rozwodu. Pracoholik nie radzi sobie z pracą w grupie, jego samopoczucie jest stale obniżone. Pojawiają się problemy z zasypianiem, a także choroby układu sercowo-naczyniowego (pracoholicy są zagrożeni zawałem serca). Choć chory nie wyobraża sobie rezygnacji z pracy, która jest całym jego życiem, paradoksalnie zły stan zdrowia uniemożliwia mu jej wykonywanie.
Diagnoza i leczenie pracoholizmu
Diagnozą pracoholizmu zajmują się psychologowie. Analizują oni stopień zaangażowania pracownika w pracę, czy skoncentrowanie jego myśli na celach zawodowych (i jednoczesne zaniedbanie innych sfer życia). Typowym objawem pracoholizmu jest utrata kontroli nad swoim zachowaniem, niezdolność do przerwania pracy, zmniejszenie satysfakcji z wykonywania obowiązków zawodowych.
Sposobem na leczenie pracoholizmu jest psychoterapia. Podczas spotkań z psychologiem pracoholik uczy się wyznaczać maksymalny czas jaki może przeznaczyć na pracę (następnie musi się go trzymać). Bardzo ważna jest nauka samokontroli, rozpoznawania swoich emocji, zmiana niewłaściwych przekonań.
Dużym problemem w leczeniu pracoholizmu jest fakt, że pracoholik zazwyczaj nie może zrezygnować z pracy (tak jak rezygnuje się z alkoholu, papierosów, czy narkotyków), która jest jego źródłem utrzymania. Z tego względu kontrola nad destrukcyjnymi zachowaniami jest utrudniona.
Idealnie byłoby, gdyby osoba uzależniona od pracy mogła liczyć na wsparcie rodziny, co jednak często jest utrudnione. Niemal wszyscy pracoholicy mają problemy w życiu prywatnym (często traktują z pogardą osoby, które nie pracują tyle co oni). Ich choroba nierzadko doprowadza do rozbicia rodziny.